Amasya

Zmierzając teraz kilkaset metrów w kierunku zachodnim, dojdziemy do położonego po prawej stronie drogi Sultan II Beyazit Kulliye, czyli kompleksu meczetowego sułtana Bejazyda II. Powstały w 1486 r. meczet jest największym i jednym z piękniejszych islamskich meczetów w Amasyi. Kompleks został ufundowany przez najstarszego syna Bejazyda II, księcia Ahmeda, który był rządcą Amasyi (sukcesję po ojcu objął jednak Selim 1, który zwyciężył i zabił swego brata Ahmeda). Meczet stoi na terenie dużego ogrodu zwróconego w stronę rzeki. Dwa minarety wyrastające po bokach portyku różnią się od siebie zdobieniem, ale osiągają identyczną wysokość. Portyk jest pięcio częściowy, a jego arkady składają się z przysadzistych, zakończonych stalaktytowymi kapitelami kolumn oraz łagodnych łuków. Salę modlitewną przykrywają dwie duże kopuły, pierwszej części towarzyszą po bokach trzy małe pomieszczenia sklepione niewielkimi kopułkami. Do kompleksu należą jeszcze medresa (po prawej stronie, jeśli zwróceni jesteśmy tyłem do rzeki; dzisiaj mieści się tu biblioteka publiczna), imaret, czyli kuchnia dla ubogich (po prawej stronie) oraz grobowiec (przy południowo-zachodnim rogu meczetu). Przed świątynią stoją jeszcze dwie fontanny ablucyjne (sadirvan), jedna duża, a druga o wiele mniejsza.

Po powrocie na Ataturk Cad. idziemy w prawo i po przeciwnej stronie ulicy widzimy już Amasya Miizesi (Muzeum Amasyi), czynne w godz. 8.00 – 17.00 (z półtoragodzinną przerwą w południe), wstęp: 0,7 USD, studenci: 0,35 USD. (W trakcie pisania przewodnika muzeum było w trakcie remontu, który wg planów powinien się zakończyć w sezonie 2003). Archeologiczne zbiory muzeum pochodzą z okresu między epoką brązu a przybyciem na te ziemie plemion tureckich. Z czasów hetyckich wystawione są m.in. gliniane naczynia oraz interesująca statuetka z brązu przedstawiająca boga burzy Teszuba (datowana na lata 1400 – 1200 p.n.e.). Inne eksponaty są nie mniej ciekawe, a reprezentują cywilizacje: urartyjską, frygijską, grecką oraz rzymską (w tym bizantyńską) oraz wczesną seldżucką. Kolekcja etnograficzna obejmuje eksponaty seldżuckie i ottomańskie, m.in. stroje, kilimy czy różne rodzaje broni. W ogrodzie wystawiono rozmaite elementy starożytnej architektury (w tym ciekawy rzymski sarkofag), a także turbe władcy seldżuckiego Ruknettina Mesuda I (1116-56). Sam grobowiec powstał dopiero w XIV w. za panowania w Amasyi dynastii Ilhanów. Dzisiaj kryje mumie prominentnych przedstawicieli tej dynastii.

Idziemy wciąż na zachód wzdłuż Ataturk Cad., po lewej stronie mijamy Halifet Gazi Turbesi, grobowiec seldżucki z połowy XII w. Po ok. 100 m dochodzimy wreszcie do jednego z ważniejszych zabytków w Amasyi – Gók Medrese Camii (Meczet Błękitnej Medresy). Jest to seldżucka medresa, grobowiec i meczet w jednym – powstałe w 1267 r. z fundacji emira Seyfettina Torumtaya, rządcy Amasyi za panowania Keyko-bada II. Wolno stojąca, duża tiirbe przed Gok Medrese Camii powstała w 1278 r. Pochowany jest w niej sam Torumtay oraz członkowie jego rodziny. Wejście do meczetu-medresy-grobowca prowadzi przez wysoki, głęboki liwan (tur. eyvan), czyli rodzaj wnęki portalowej, po której bokach umieszczono dwa zdobione stalaktytowym motywem okna. Grobowiec, sklepiony piramidalną kopułą, osadzoną na wysokim bębnie z niszami, znajduje się po lewej stronie sali modlitewnej. Budowla wzięła swą nazwę od turkusowych płytek zdobiących bęben, których pozostałości są jeszcze dobrze widoczne. Wzdłuż głównej sali, podzielonej na trzy nawy przez dwa rzędy kolumn, ciągnie się kilka krytych kopułami pomieszczeń.

W Amasyi jest jeszcze parę innych zabytkowych budowli, takich jak meczety czy liczne grobowce. Na większą uwagę zasługują Yorguc Pasa Camii, Fethiye Camii oraz Kucuk Aga Medrese. Pierwszy zabytek znajduje się naprzeciwko Gok Medrese, po przeciwnej stronie Atatiirk Cad. Jest to osmański kompleks meczetowy (kulIiye) wybudowany w 1428 r. przez wezyra Yorguca, służącego Mehmedowi I. Oprócz meczetu należą do niego medresa i szpital umieszczone naokoło dziedzińca. W świątyni znajduje się grobowiec fundatora, składający się z dwóch pomieszczeń sklepionych kopułą oraz bocznych sal. Do wnętrza prowadzi dosyć oryginalny, marmurowy portyk, którego główna część przypomina kształtem liwan. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na zdobione bogato arabeskami kopuły i ściany. Do drugiego zabytku, Fethiye Camii, dojdziemy, kierując się na południe od Burmali Minare Camii. Jest to dawny kościół bizantyński zamieniony w 1117 r. na meczet. Dopiero w 1812 r. dostawiono minaret. Niestety 100 lat później świątynię strawił pożar i dzisiaj oryginalne są jedynie apsyda i część murów. Poza godzinami modlitw meczet jest zamknięty, ale możemy spróbować wejść, pociągając rączkę sprzężoną ze stalową linką, która otworzy nam drzwi. Kucuk Aga Medrese znajduje się niedaleko Buyuk Aga Medrese, po północnej stronie rzeki. Przekroczywszy Kus Kóprusu, idziemy prosto, do pierwszego większego zakrętu w prawo. Skręcamy w uliczkę w lewo, by wkrótce znaleźć się przy niewielkim meczecie Samlar (rozpoznamy go po ceglanym minarecie), przy którym jest jeszcze mniejsza medresa. Kompleks powstał pod koniec XV w. wraz z dużą medresą na południu, ufundowany również przez Huseyina Agę. Dzisiaj założenie jest zaniedbane, ale dziedziniec porośnięty drzewami i usytuowany w zaciszu wywiera przyjemne wrażenie.