BERGAMA (Pergamon)

Po zejściu do miasta kierujemy się w stronę Kizil Avlu (Czerwona Bazylika), otwartej w godz. 8.30 – 12.00, 13.00- 17.30 (poza sezonem do 16.30), wstęp: 2 USD, studenci: 1 USD. Ta monumentalna budowla wzięła swą nazwę od budulca w postaci czerwonej cegły, która oryginalnie była przykryta dekoracyjnym marmurem. Świątynia powstała w 1. poł. II w. p.n.e. i została poświęcona egipsko-greckiemu bogowi Serapisowi. Budowla wraz z otaczającym ją dziedzińcem zajmowała powierzchnię ok. 250 x 100 m i powstała nad rzeką, która płynie pod nią specjalnym kanałem. We wczesnych czasach bizantyńskich świątynia zamieniona została na kościół św. Jana Apostoła, a w okresie zwierzchnictwa tureckiego w jednej z bocznych wież urządzono meczet. Bazylika wznosiła się na 19 m i wszystko, łącznie z ołtarzem i posągiem Serapisa, było w niej ogromne.

Podążając do asklepiejonu, zwiedzić możemy Muzeum Archeologiczne, usytuowane na głównej drodze naprzeciwko stacji benzynowej BP. Czynne jest codziennie (prócz poniedziałków) w godz. 8.00 – 19.00 (poza sezonem do 16.00), wstęp: 2 USD, studenci: 0,7 USD. Zobaczymy tu wiele rzeźb pochodzących z Pergamonu, liczne przedmioty codziennego użytku, nie tylko z czasów antycznych. Zbiór etnograficzny, jak na tak małe miasteczko, jest naprawdę imponujący. Tutaj zobaczymy również, jak wyglądał ołtarz Zeusa (makieta).

Asklepiejon można zwiedzać codziennie (prócz sobót i niedziel poza sezonem) w godz. 8.30- 12.00, 13.00 – 17.30 (latem do 18.30), wstęp: 4 USD, studenci: 1 USD. Dojdziemy tam, kierując się na zachód od muzeum, podążając za znakami drogowymi. Najlepiej pójść na główny plac miasta – Cumhuriyet Meydani, i tam skręcić w lewo. Po ok. 1 km dotrzemy do celu.

Asklepiejon znajdował się w tzw. dolnym mieście i powstał prawdopodobnie już w IV w. p.n.e., później wielokrotnie przebudowywany przez Greków i Rzymian. Asklepiejon był okręgiem sakralnym (gr. temenos) Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej, a zarazem ośrodkiem medycyny kultowej i doświadczalnej. Lekarzami byli kapłani, którzy wraz z pacjentami zamieszkiwali kompleks. Mówiono, że śmierć nie ma wstępu do asklepiejonu. Najbardziej znaną postacią działającą w pergameńskim asklepiejonie był Galen, jeden z najwybitniejszych lekarzy ery starożytnej, który pozostawił po sobie ogromną spuściznę w postaci ok. 400 dzieł z różnych dziedzin wiedzy.

Ruiny, które dziś widzimy, pochodzą z II w., z czasów, kiedy ośrodek był bardzo popularny wśród Rzymian właśnie dlatego, iż wywodził się stąd Galen (później przeniósł się do Rzymu). Na teren asklepiejonu wchodzimy z dawnej Via Tecta czy też świętej drogi, będącej pozostałością z czasów rzymskich. Po przejściu przez ruiny dawnego propylonu znajdziemy się na dziedzińcu o powierzchni 95×120 m, który z trzech stron otoczony był halami kolumnowymi, zamkniętymi z tyłu ścianą (tzw. stoa). Oryginalnie ich kolumnada była porządku jońskiego, ale po trzęsieniu ziemi w 2. poł. 11 w. n.e. część z kolumn przerobiono na styl dorycki. Po prawej stronie, czyli w północno-wschodnim narożniku, widać fundamenty dawnej biblioteki, od której stoa (portyk) prowadziła do małego teatru przeznaczonego dla ok. 3500 widzów. Oba budynki pochodzą z czasów cesarza Hadriana (117 – 138). Na samym dziedzińcu, vis a vis teatru, stało kilka małych świątyń poświęconych Asklepiosowi oraz innym bóstwom związanym ze zdrowiem, jak chociażby jego córce Hygiei (stąd słowo higiena). Pomiędzy sakralnymi budynkami a teatrem stała święta fontanna będąca sercem asklepiejonu. Podobno pacjenci, lecząc się kąpielami w tej fontannie, często pozbywali się swych dolegliwości. Dlatego sądzi się dziś, że woda z pobliskiego źródła musiała zawierać różne związki lecznicze.

Na zewnątrz dziedzińca od strony zachodniej natkniemy się na pozostałości po długiej na ok. 100 m do-ryckiej stoa. Być może była to jeszcze jedna ulica, podobna do Via Tecta. Nieco dalej, w południowo-zachodnim narożniku, stały latryny, z osobnymi wejściami dla kobiet i mężczyzn. Idąc wzdłuż południowej stoa, dojdziemy do ruin okrągłego budynku szpitalnego. Najlepiej rozpoznawalną częścią jest kryty korytarz prowadzący ze szpitala do świętej fontanny, który miał chronić pacjentów przed czynnikami zewnętrznymi. Dalej, bliżej wyjścia, stała główna świątynia Asklepiosa, która powstała mniej więcej w tym samym czasie co szpital, czyli ok. 150 r. n.e. Miała ona kształt panteonu przykrytego kopułą o średnicy 24 m. Naokoło sali stały posągi różnych bogów, a centralnie pośrodku umieszczono największy – przedstawiający Asklepiosa. Świątynia wewnątrz była wyłożona marmurowymi mozaikami. Na drugim, wschodnim krańcu Via Tecta znajdują się jeszcze ruiny teatru rzymskiego, a nieco dalej amfiteatru i stadionu – wszystkie datowane na połowę II w., kiedy to miasto przeżywało lata prawdziwej prosperity.

Z zabytków islamskich w Ber-gamie warto wymienić Ulu Camii (Wielki Meczet) znajdujący się na północny zachód od Czerwonej Bazyliki, w dzielnicy handlowej. Meczet powstał w 1389 r. za rządów Be-jazyda Błyskawicy. Do budowy użyto materiałów z antycznych ruin. Świątynię pokrywają trzy kopuły ułożone wzdłuż ściany kible, a plan na założeniu osiowym, z dwiema bocznymi nawami dowodzi wpływu architektury bizantyńskiej. Na głównym placu stoi jeszcze Kursunlu Camii wzniesiony w 1439 r.