Trabzon – Trapezunt

Po ok. 200 m dojdziemy do dużego skrzyżowania, gdzie na lewo stoi niedawno odrestaurowany Ortahisar Cainii (zwany również Fatih Camii lub Buyuk Camii). To były kościół Panhagia Chrysokephalos (NMP Złotogłowej) wybudowany w XIII w., od początku służący jako katedra. Była to nie tylko świątynia biskupia, ale tutaj także koronowali się niemal wszyscy cesarze z dynastii Komnenów rządzący ziemiami nad Morzem Czarnym. Tutaj też większość z nich spoczęła. W miejscu tym stała niegdyś świątynia rzymska, później niewielki kościół, i dopiero na ich ruinach powstała katedra, przebudowywana zresztą wiele razy. Swą nazwę miała zawdzięczać złoconej kopule lub też freskowi w apsydzie przedstawiającemu Marię Pannę z piękną, złotą aureolą. Kościół powstał pierwotnie jako trzynawowa bazylika z dwoma narteksami (przedsionkami) – zewnętrznym i wewnętrznym. Później zmieniono znacznie jego konstrukcję, dodając kopułę (w niej 12 okien) i transept, dlatego dzisiaj trudno byłoby zgadnąć, jaki jest właściwie plan budowli, zwłaszcza że narteks otacza ją z trzech stron. Ponad nawami bocznymi biegną niewysokie galerie. Drewniane deski, a na nich dywany, zasłaniają podłogową mozaikę (podobnie jak w meczecie Yeni Cuma) oraz freski w apsydzie i na ścianach.

Po zwiedzeniu meczetu kierujemy się na zachód (wzdłuż Zagnos Cad.). Przekroczywszy most (idąc nim, obejrzyjmy się w lewo do tyłu, a zobaczymy mury miasta), znajdziemy się niedaleko baszty, pod którą stoi zabytkowa fontanna Abdullah Pasa Cesmesi. Po lewej stronie mamy park Atapark, gdzie jest kilka herbaciarni, a w centralnym miejscu stoi pomnik Ataturka. Przechodzimy przezeń (mijamy odnowiony, zabytkowy już spichlerz), aby znaleźć się przy Gulbahar Hatun Camii. Meczet wzniesiono w latach 1505 – 06 z rozkazu sułtana Selima I dla jego matki Ayse Hatun, zwanej również Gulbahar, czyli Wiosenną Różą. Była ona Greczynką pochodzącą z dynastii Komnenów. Meczet nie został ukończony przed jej śmiercią, ale od razu postawiono dla niej turbe, gdzie spoczywa do dziś. Do kompleksu ukończonego właściwie dopiero w 1514 r. należały – oprócz meczetu i grobowca – medresa, imaret (kuchnia) oraz hamam. Do czasów obecnych zachowały się meczet (w klasycznym osmańskim stylu) oraz turbe. Było to pierwsze założenie osmańskie w mieście po zajęciu go przez Turków.

Wracamy na Zagnos Cad. i idziemy prosto na północ Resadiye Cad., wzdłuż murów, mijając basztę po prawej. Przez pierwszą bramę wchodzimy w Kahramanmaras Cad. i udajemy się nią prosto na wschód. Po kilkuset metrach musimy odnaleźć małą uliczkę odbijającą w prawo (za meczetem Muftu Ismail Efendi Camii stojącym po lewej stronie ulicy) – Misinlioglu Sok. Po prawej stronie, nieco w głębi, stoi niewielki Kccuk Ayvasil Kilisesi (kościół św. Anny). To prawdopodobnie najstarszy bizantyński kościół w Trabzonie (powstał w VII w., a odrestaurowano go już w 884 r., o czym informuje inskrypcja nad portalem). Budowla ma kształt bazyliki; w środku była udekorowana freskami. Niestety dzisiaj zabytek nie jest udostępniony zwiedzającym, mimo że niedawno go odnowiono. Pod kościołem znajduje się podziemna krypta.

W Trabzonie można się jeszcze wybrać na wzgórze Boztepe, skąd roztaczają się wspaniałe widoki na okolice, oraz do willi Ataturka. Obie te atrakcje leżą na obrzeżach miasta. Do pięknej Ataturk Kosku (willi Ataturka), oddalonej o ok. 4 km na południowy zachód od centrum, dostaniemy się autobusem z przystanku przy Ataturk Alam (z napisem Kosk, 0,25 USD). Dom powstał w latach 1870 – 1903 jako letnia rezydencja dla kupca Konstantyna Kabayanidisa. W latach 20. podarowano go Ataturkowi, który kilkakrotnie się tu zatrzymywał. Po jego śmierci w domu urządzono niewielkie muzeum. Na wzgórze Boztepe (ok. 2,5 km na południowy wschód od centrum) dojedziemy autobusem (napis Boztepe; 0,25 USD) z tego samego przystanku, co do willi. Po drodze miniemy zrujnowany klasztor Panhagia Theoskepastos (Kizlar Manastiri). Był to żeński klasztor powstały na zboczu wzgórza za cesarza Aleksego 111 (połowa XIV w.). Ciekawe jest, że opuszczony został przez greckie zakonnice dopiero w 1923 r. Na jego terenie znajduje się grobowiec syna Aleksego – Andronikosa. Zachowały się również marne pozostałości fresków (w XIX w. były jeszcze w niezłym stanie). Na wzgórzu Boztepe stała w starożytności świątynia Apollina, później bizantyński kościół i wreszcie meczet. Dziś jest to popularne miejsce weekendowego wypoczynku mieszkańców miasta.

Warto wspomnieć jeszcze o Kaymakli Manastiri, ormiańskim klasztorze, oddalonym o 5 km na południe od miasta. Dostaniemy się tam autobusami z przystanku przy Ataturk Alam (kierunek: Cukurayir). Kompleks zaczęto wznosić prawdopodobnie w IX w., ale dokończyli go dopiero Ormianie na początku XIV w. Obecnie znajduje się on w prywatnym posiadaniu tureckiej rodziny rolników, ponieważ rząd nie zajął się zabytkiem. Jeśli dostaniemy klucze do głównego kościoła (dziś służy jako stodoła) od któregoś z członków rodziny, to z pewnością zaskoczy nas jego wnętrze z dobrze zachowanymi XVII-wiecznymi freskami. Druga budowla niedaleko kościoła nie posiada fresków, a dzisiaj służy jako stajnia.